این متن در خصوص سه موضوع اصلی پایه گذاری و تدوین شده است. در مرحله اول تعریفی از مالیات و انواع آن بیان شده است و توضیحات اجمالی در این خصوص نیز بیان گردیده است. در انتها نیز با توجه به مطالب ارائه شده، نظام مالیاتی کارآمد به همراه پیش نیازهای آن مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است.
مالیات و انواع آن، ویژگی یک نظام مالیاتی کارآمد چیست؟
برای شروع با این پرسش آغاز می نماییم که مالیات چیست؟ مالیات هزینه های غیر ارادی است که از افراد یا شرکت های بزرگ دریافت می شود و توسط یک نهاد دولتی اعم از محلی، منطقه ای و یا ملی برای تامین مالی فعالیت های دولت اعمال می گردد. در اقتصاد مالیات بر عهده هر کسی است که بار مالیات را می پردازد.
درک مالیات بسیار مهم است. دولت برای کمک به تامین بودجه کارهای عمومی و خدمات و از سوی دیگر ایجاد و نگهداری زیرساختهای مورد استفاده کشور از ساکنان فردی و شرکتی خود مالیات دریافت می نماید. ساکنان فردی و شرکتی به معنای تمام افراد حقیقی و حقوقی است که در کشور به اشکال مختلف درآمد کسب می نمایند.
البته با توجه به قوانین هر کشوری، مالیات مربوطه متفاوت و حتی برخی از این افراد معاف از پرداخت هستند. موارد مصرف این درآمد کسب شده از سوی افراد برای بهبود اقتصاد و شرایط کشور صرف خواهد شد و همگان از آن نفع می برند. این مقدار کسب شده می تواند بخشی از درآمد حاصل از حقوق، سود سرمایه حاصل از افزایش سرمایه گذاری، سود سهام دریافتی به عنوان درآمد اضافی، پرداختی برای کالا و خدمات و غیره باشد.
پرداخت آن با نرخ های دریافت شده توسط دولت به عنوان هزینه اجباری برای افراد در نظر گرفته شده است که این اجباری بودن به این دلیل است که به واسطه امنیتی که دولت برای افراد ایجاد نموده است، شرایطی مهیا شده تا افراد بتوانند با کسب و کار متفاوت به درآمدزایی و سودآوری دست یابند.
در این میان اگر کسی از پرداخت این مبلغ تعیین شده سر باز زند به عنوان فرار مالیاتی در نظر گرفته شده که طبق قانون باید جریمه در نظر گرفته شده را نیز پرداخت نماید. در بسیاری از کشورها آژانس ها و یا دپارتمان هایی وجود دارند که وظیفه آنها دریافت این مبالغ تعیین شده است. مثلا در ایالات متحده امریکا این وظیفه بر عهده سرویس درآمد داخلی یا IRS می باشد.
انواع مالیات
در حالت کلی می توان مالیات را دو دسته بزرگ، مستقیم و غیرمستقیم تقسیم بندی کرد. زیرمجموعه های مرتبط با هر دسته می تواند به صورت زیر تقسیم بندی گردد:
- مالیات بر درآمد: درصدی از درآمد فردی افراد که بر اثر کسب و کار به دست می آید باید به دولت پرداخت گردد. البته باید توجه داشت که همواره جهت رفاه حال افراد این میزان به صورت پلکانی تعیین می شود و افرادی که درآمد بالاتری دارند باید مبلغ بیشتری پرداخت نمایند. همچنین بخشی از درآمد افراد نیز از پرداخت معاف خواهد شد که به عنوان مثال در سال ۱۳۹۹ در ایران، مبلغ معافیت مالیاتی سالانه افراد حقوق بگیر دولت ۳۶ میلیون تومان معادل ۳ میلیون تومان ماهانه خواهد بود.
- مالیات شرکتها: درصدی از سود کسب شده توسط شرکت برای تامین بودجه های دولت باید برای این موضوع به دولت پرداخت شود.
- مالیات فروش: هر نوع فروشی به عنوان کسب وکار و منفعت افراد محسوب شده و لذا مشمول پرداخت مبلغی به دولت است که میزان آن در قانون تعیین شده است.
- مالیات بر املاک: بر اساس ارزش زمین و دارایی های ملکی افراد این میزان پرداخت می شود. البته بنا بر قانون کشور این میزان بر املاکی بدون استفاده مانده باشد بیشتر خواهد بود.
- تعرفه: بر کالاهای وارداتی نیز مبلغی اختصاص داده می شود که به عنوان حق گمرکی برای ورود به کشور در نظر گرفته شده که باید به دولت پرداخت شود.
دریافت این مبالغ در کشورهای مختلف، متفاوت محاسبه می شود و بنا بر قانون و مقررات تعیین شده در نظر گرفته می شود.
منبع درآمدی به هر صورت باشد طبق قانون میزان پرداختی آن به طور کامل مشخص شده است. لذا به تناسب کاری که انجام می شود این هزینه جهت برطرف نمودن بخشی از هزینه های دولت باید پرداخت شود.
با توجه به انواع معرفی شده فوق می توان گفت که مالیات بر دارایی، بر ارث، حق تمبر، بر درآمد (درآمد ملک، درآمد حقوق، درآمد مشاغل، درآمد کشاورزی، درآمد اشخاص حقوقی، درآمدهای اتفاقی و …) از نوع مستقیم است.
مالیات بر واردات (حقوق و عوارض گمرکی، سود بازرگانی و عوارض بر واردات اتومبیل) و بر مصرف و فروش کالا و خدمات و بر ارزش افزوده از نوع غیرمستقیم می باشند.
نظام مالیاتی کارآمد
با سیستماتیک کردن و به روز رسانی پرداختها می توان به یک نظام مالیاتی کارآمد رسید.
در یک تعریف کلی نظام مالیاتی کارآمد را می توان نظامی تعریف نمود که در آن فرهنگ پرداخت مالیات نه تنها فقط با محاسبات دستگاه های اجرایی و پرداخت اجباری میسر شود، بلکه در این نظام مالیاتی کارآمد، افزایش خوداظهاری به یک فرهنگ تبدیل شده و افراد پیش از موعد به پرداخت آن جهت کمک به رشد و بالندگی کشور اقدام می ورزند.
نظام مالیاتی کارآمد محصول آموزش های دقیق و توضیحات کامل از سوی دستگاه های اجرایی و حاکمه است تا به واسطه آن افراد مجاب به پرداخت به موقع مالیات شوند و از سوی دیگر فرار از عدم پرداخت تا حد امکان کاهش یابد.
تا زمانی که یک کشور به این سطح از آگاهی و بینش نرسد و دولت ها حمایت افراد برای پرداخت را جلب ننمایند، نظام مالیاتی کارآمد محقق نخواهد شد. بسیار مهم است که بدانیم کارآمدی یک سیستم به شفافیت آن سیستم است. تا زمانی که شفافیت وجود نداشته باشد تا به واسطه آن بتوان در یک جامعه اعتماد ایجاد نمود، به کارآمدی نخواهیم رسید.
افراد باید بدانند که هزینه های پرداختی آنها در کجا و به چه صورتی خرج شده است و تا چه اندازه پرداختی آنها باعث رونق کشور شده است. ارائه اطلاعات عمرانی و تولیدی و زیرساختهای توسعه یافته کشور که به واسطه پرداخت مالیات محقق شده است می تواند به رسیدن به این کارایی منجر شود.
منابع
